KARŞIYAKA GAZİNOLARI

İçki satışının, gazino ve restoranların sınırlarının gündeme geldiği şu günlerde eski Karşıyaka Gazinolarına doğru kısa bir gezinti yapalım istedim. Gazino kelimesi sözlükte “yemek yenilen, gösteri izlenen, müzik dinlenen, bazen oyun sergilenen eğlence yeri” olarak tanımlanıyor.

Eski yazlar şimdikilerden farklı ve özeldi. Karşıyaka’ya bahar geldi mi herkes sokağa dökülürdü. Özellikle 23 Nisan’dan sonra Karşıyaka’nın ruhu değişirdi. Hıdrellez akşamı en üst düzeye çıkardı. Günler uzamış, sokakta geçirilen zamanlar artardı. Okullar 20 Mayıs civarı kapanırdı, şimdiki gibi Haziran sonuna ulaşmazdı. Haziran geldi mi geceleri sahile inilir kah oturulur kah gezilirdi. Yazlık sinemalar iki film ile gece boyu Karşıyakalıya hizmet verirdi. Klima gibi bir lüks yoktu. Sıcak gecelerde evde oturmak yerine ailece bol seçenekli sokak, sahil, sinema, gazino/kahvehane veya akşam gezilerini tercih ederdik. Yaşam bir “renkli cam” içine sıkışmamıştı. O dönem yetişen bizler başka bir mahalle kültür ile büyüdük. Şimdi de o günleri özlüyor,  o kültürde Karşıyakalılar arıyoruz. 

Ülkemizin yıllardan gelen bir gazino, restoran, eğlence, kültür anlayışı var. Bu kültürün İzmir’deki gelişiminde iki önemli noktadan birisi; 1900’lü yılların başında Levanten ve diğer yabancıların ticaret hayatı ile birlikte sosyal hayatın da değişerek önemli mekânların İzmir tarihinde yer alıyor olması, ikinci önemli nokta ise tabii ki İzmir Uluslararası Fuarı”. Karşıyaka’ya dönecek olursak, ilk faktör Karşıyakamızı etkilese de Fuar değil ama, Karşıyaka’lının yaşam tarzının semtimizdeki gazino kültürünü derinleştiriyor olması.

Bilindiği gibi Karşıyaka 1860’lara kadar deniz kıyısında birkaç iskele, Yamanlar eteklerindeki köyler ve şimdiki Karşıyaka’da yer alan bostan – bahçeliklerden oluşmaktaydı. Daha sonraki yıllarda hızla gelişmeye bağlı olarak, XIX. Yüzyılın ikinci yarısında Menemen yönüne gidecekler için bir aktarma iskelesi haline geldi. İşte o dönemde şimdiki çarşının girişinde ilk kahvehaneleri görüyoruz. Gustav Flaubert’de yazılarında bu kahvelerden bahsetmektedir. 1920’ye gelindiğinde Karşıyaka’da Rumlara ait 6 kahve vardı. Bu kahveler sadece çay, kahve değil alkollü içki satışı da yaparak bir nevi gazino/taverna olarak hizmet vermekteydiler. 

Cumhuriyet döneminde bu kahvelerin sahipleri değişse de konumları aynı kaldı. Çarşının girişinde şimdiki Yapı Kredi Bankası’nın yerinde Vatan lokantası ve gazinosu, İş Banka’sının olduğu yerde Kamer kahvehaneleri vardı. Bu kahve 1930’lardan sonra meşhur Zeki Beyin Kahvesi adıyla hizmet vererek Karşıyaka’nın en gözde yerlerinden biri oldu. Kadın ve erkekli Karşıyakalı müdavimleri burada çok popüler bir mekân yarattılar. Aynı dönemlerde şimdiki Öğretmenler Lokalinin bulunduğu yerin birinci katı Karşıyaka Kulübü olarak hizmet veriyordu.

1930’lu yıllar başladığında Karşıyaka’nın hemen yakınında Menemen Olayı meydana gelirken, 1932 yılında dil devrimi gerçekleşiyordu. Yıllar hızlı ve hareketli geçiyordu. 1924 yılında herkes soyadı alırken ülkenin sosyal hayatı da gelişiyordu.  Karşıyaka iskele çıkışının hemen solunda bulunan deniz kıyısındaki alan yeniden düzenlenmiş iyi bir şekilde aydınlatıldıktan sonra Belediye Sahil Gazinosu açılmıştı. Akşamları alaturka müzik sunan Sahil Gazinosu, kısa sürede Karşıyaka halkının yaz aylarında yegâne eğlence yeri haline gelmişti. Her yıl kendini yenileyerek Karşıyaka gece hayatına önemli bir hizmet veriyordu.  1950’li yıllara gelindiğinde Türkiye çok partili hayata geçmiş, tüccar ve aristokrat kesimi kendilerine yeni mekânlar aramaya başlamıştı. Karşıyaka’da yaşayanların ihtiyaçları farklılaşmış, Belediye de Sahil Gazinosu'ndan itibaren sahil şeridini doldurmaya başlamış, iskeleden çıkınca sağ kısmında ve sahil gazinosuyla birlikte önü doldurulan alanda küçük bir eğlence sitesi kurulması kararlaştırmıştı. 1958'de ihale edilerek aynı yıl Karşıyaka ile simgeleşen Tilla hizmete girdi. Tilla 1992 yılında yıkılana kadar bir çok Karşıyakalı’nın yaşamına girdi. Annem ve babamın nişan yemeğinin burada olması gibi. 

Tilla

 

 

Aynı dönemlerde bir diğer eğlence mekanı ise bu günkü Osmanbey parkında yer alan ve Yalı Parkı ile açılan Osmanbey Gazinosudur. İkinci Dünya Savaşında kapanan gazino, sonrasında bir türlü açılmadı ve 60’lı yıllarda çocuk parkı oldu.

Resmin sol köşesinde Akvaryum ve Hipokampüs gazino ve çay bahçeleri

 1960’larda İskelenin sol tarafında Akvaryum ve Hipokampüs gazino – çay bahçeleri revaçta idi. 1970’de bu alan dolgu ile kapatılıp otobüs durakları yapılıncaya kadar bir çok anıya ev sahipliği yaptı. Benim de çocuklukta hafızamda kalan yerlerden. 

1970’lerde Tilla tüm popülerliği ile Karşıyaka’nın en güzel yeri. Tilla’nın tam karşısında Sahil Restoran’ı anımsayanız vardır. Tabi Melek Sineması altındaki Avcılar Kulübü’de her akşam dolu olurdu. Ama bu dönem sahilde Fazıl Bey sokağının karşısında Karşıyakalı en gözde buluşma yeri, çaylar, matineler, sünnet, nişan ve düğünler için en gözde mekânı oldu. Aynı dönem şimdiki evlendirme dairesinin olduğu yerde Ege Yacht aklımıza gelen yerlerden. 

Ege Yatch. Şimdiki Evlendirme - Nikah Sarayı

Karşıyakalı - Gece görüntüsü 80 li yılların ortaları

1980’lere geldiğimizde Karşıyaka’da gazino ve gece hayatına damga vuran en önemli yer Palet Restoran. İstanbul’da Restoranlar zinciri olan Kahraman Nizamlıoğlu eşi ile 7 Temmuz 1979 yılında dört arkadaşıyla ortak olarak Karşıyaka sahilinde Palet Restoranı hizmete soktular. Buradaki başarı 5 yıl sonra Alsancak sahilinde bu günkü vapur iskelesi olan yerde Kordon Palet Restoran açıldı. Karşıyaka Palet Restoranda İstanbul’dan getirilen mutfak ekibi ve garsonlar tüm İzmir’de bir farklılık yaratmıştı. Palet’de müzik önce Ergun Özer daha sonra adı Karşıyakamız ile özdeşleşen Aziz Özen’nin müzikleri Palet’in bu güne kadar anımsanmasına neden olan en önemli etkenlerdir. Aynı dönemlerde Bostanlı’da açılmış Sakıpağa ise gençlerin buluşma noktası olmuştu. 1980’lerin sonu 90’larda ise eğlence alışkanlıklarına bar kültürü eklenince Red&White akla gelen son yerlerden. Bu gün bir çok restoran, bar Karşıyaka’da hizmet veriyor. Ama dönemin hızı onların da çabuk tüketilmesine neden oluyor.

Aziz Özen ve Piyanosu. Dillerde Karşıyaka Şarkısı

Sağ tarafta inşaatın hemen sağında Sakıpağa

Buraya kadar yüz yılı aşan sürede bazı yerleri anımsamaya çalıştık. Karşıyaka’nın elbette sadece yukarıda bahsettiğimiz yerleri olmadı. Hepsini yazamadık. Ama o hepsi bir zamanlar vardı. O zamanlar habersiz akıp geçti gitti. Şöyle geriye dönüp bakınca neleri hatırlayıp gözümüzde canlandırabiliyoruz? Yukarıda yazdığım kahveler, çay bahçeleri, gazinolar, restoranlar bir dönemin kültürü, sosyal mekânlarıydı. Şimdilerde sosyalleşme sanal aleme kalınca yemek yemenin bile bahanesi kalmadı.