İKİ FİLM BİR ARADA: YAZLIK SİNEMALAR

Ülkemizde 31 Mayıs tarihinde başlayan ve yaşamımızda kilometre taşı olacak gelişmeler karşısında çok yazma isteğim yok. Ama hayat bize hep “sahne” diyor. İşimize gidiyoruz, sorumluluklarımızı, sözlerimizi yerine getirmeye çalışıyoruz. Böyle düşününce programı bozmayalım dedik ve aylar önce kafama koyduğum, bir yaz  klasiği olan Karşıyakamız’ın Yazlık Sinemalarını sizlerle paylaşmaya karar verdim. Önce bir şiir ile başlayalım. Murathan Mungan’nın 1989 yılında çıkan “Yaz Sinemaları” şiir kitabında şöyle dökülür satırlar;

Düşlerin park ettiği; açık hava sinemaları

duvarları yıkılmış hayaller

çıkarır karanlık salonlardan

kış uykularını

sokağın, karşı pencerelerin, gökyüzünün ortasında

hayata yakın dururdu perdenin yalanları

bundandı inandırıcılığı

yazları park sineması

beyaz badanalı

taşra gecelerinde

localardan seyredilen

fildişi hayatlar

sırtımızda çocukluğun hırkaları

yüreğimiz simli serinlik, avuçlarımız ayçekirdeği

arka sırada samanyolu, çobanyıldızı, cenup ve kutup

pembe balkonlarda otururlardı komşularıyla

dünyanın en mutlu aileleri

balkonları yazlık sinemaya bakanlardır

sanırdım.

Yaz ayının gelmesi ile Karşıyakamız sıcak günlerini yaşamaya başladı. Çocukluğumuzda televizyonlar yoktu, baharın ve ardından yaz mevsiminin gelişi, sokak demekti bizim için. Bir de yazlık sinema. İki film bir arada. Tabi her akşam filmler değişmezdi. 3 akşamda bir yeni film gelirdi.

Alaybey’de otururken, Alaybey çarşısında Cihan Sinemasına sık giderdik. Evden minder götürür, sinemada çiğdem, gazoz alınırdı. Ama filmi seyrederken annemin kucağına kıvrılıp uyduğum çok olmuştur. Allahtan ev yakındı babamın kucağında eve dönerdim. Cihan sinemasında zaman zaman konserler de olurdu. O konserleri de hayal meyal hatırlarım. Yine Alaybey’de diğer bir sinema da Şan Sinemasıydı. Alaybey istasyonunun arkasındaydı. 1969 yılının yaz başında çarşının paralelindeki 1712 sokağa taşındık. Yazlık sinema alternatiflerimiz arttı. Kaymakamlığın olduğu yerde Beyazıt ve Hayal Sinemaları.  Banka Sokağında İpek Sineması. Zübeyde Hanım Caddesinden Bahriye Üçok Bulvarı’na dönülen köşede Ferah Sineması. Şimdiki Avlar Pasajının çıkışındaki 1713 sokaktaki Zafer Sineması. Kemalpaşa Camii’nin karşısında Melek Sineması. Şimdiki Subaşı Pasajının olduğu yerde Gül Sineması vardı. Gül sineması bizim taşınmamızdan 1-2 yıl sonra yıkıldı ve mevcut pasaj ve apartman yapıldı. Bunların dışında babamın çok yakın arkadaşı, nikâh şahidi Asım (Efil) amca’nın Karşıyaka Ortaokulu sokağındaki Simeranya sineması. Hiç gitmediğim Reşadiye sokağında Rüya Sineması. Hatırlayamadığım iskelenin karşısındaki postane sokağında Duygu Sineması. 50’li yıllarda Karşıyaka kitaplarında yazan şimdiki Osmanbey Parkı’nın iç tarafındaki Holivud Sineması akla gelenler. Bostanlı’ya gidersek, iki sinema karşımıza çıkar. Biri o dönemki balıkçı iskelesine çıkan şimdiki Bostanlı İş Bankası'nın karşısındaki Grup Sineması, diğeri ise Bostanlı’da teyzemlere gittiğimde Fatih abinin bizi götürdüğü Bostanlı Köprü Durağında, dere kenarındaki parkın yanında Sayanora Sinemasıdır. Şöyle bir saydığımızda 13 yazlık sinemayı Karşıyamız’da görüyoruz. Her akşam ayrı ayrı filmler. Çekirdek seslerine karışan heyecanlar, duygular.

 Sinemalarda şimdiki gibi rahat koltuklar yoktu. Birbirlerine telle bağlı tahta sandalyelerin verdiği rahatsızlığı ya evden götürdüğünüz veya sinemadan para ile kiraladığınız minder ile azaltabilirdiniz. Akşam sinemaya gideceksek annem öğlen uykusuna yatırırdı, böylelikle filmin tamamını izleyebileceğimi düşünürdü. Ama her nasılsa filmin ikinci yarısı başlar başlamaz gözlerime yoğun bir ağırlık çökerdi nedense. Bütün mahalle sinemada olurdu. Şimdi sinemalarda ne kadar da az rastlıyoruz sevdiklerimize, yakınlarımıza. Film başlamadan önce yüksek volümlü dönemin şarkıları çalınırdı. Filmi izlerken ses kesildiğinde “sesss” veya film koptuğunda “makinist” bağırışları olurdu. Makinist hiç görünmezdi. Kulübesinde oturur ancak küçük bir kare delikten uzun ve güçlü beyaz ışığı görebilirdik. Çekirdek ve gazozdan başka alaska frigo da satılırdı. Üzeri kakao kaplı soğuk, içi daha katı, farklı çikolata- kakao- pekmez - keçiboynıuzu karışımı bir dondurma. Dışı sarı yaldızlı bir alüminyum kaplıydı. Sade ve portakallı Su-Ga ve Cincibir gazozları ile kola ve sade gazozu olan Vinako ve Sinanko’yu hatırlarım. Bu kolalar şekerli – karamelli gazoz gibiydi. Bu markalar sadece yaz aylarında ortaya çıkardı. Mevsimlik gazozlardı. Sinemada satıcının o gazozu açmasının bile bir raconu vardı. Sinemada filmden sıkılan çocukların koridorlarda veya sahne önünde dolaşması sıkıntı verirdi. Annemiz, babamız bu konuda bizlere evde sıkı sıkı tembihler ederdi. Film başlayınca arada bir kafamızı kaldırıp başımızın üzerinde yıldızlara bakardık. Uçsuz bucaksız gök yüzüne. Çıkışta yüzümüzde tebessüm,  gözlerimizin önünde filmden sevdiğimiz sahnelerle,  konuşa konuşa evin yolunu tutardık.

Şimdi bu satırları okuyanlar “yazlık sinema da ne” diyebilirler. Çünkü Kışlık sinemalar da vardı. Elif, Efes, Ses, Melek  gibi. Kışlık sinemalar şimdiki gibi AVM’lerde olduğu gibi küçük küçük salonlarda değildi. Sinema salonu dedin mi alt katı, balkonu ve locaları olurdu. Bu büyük sinemalarda klima da olmayınca yaz geldi mi kapanırdı. Yazlık sinemalar açılırdı. Karşıyaka’da son yazlık sinema Zafer Sineması 1980’li yılların ilk yarısına kadar hizmet verdi. Üniversitedeydik, arkadaşlarla iyi bir film geldi mi giderdik. 1986’da otopark oldu. Sonra yıkıldı ve iş hanı yapıldı. Diğerleri gibi. Yazlık sinemalar sadece anılarda ve hafızalarda kaldı. En azından kendi adıma ben o dönemleri yakalayabildim ancak bizden sonraki dönemin çocukları,  yazlık sinemaların ne tadını bilebildiler, ne de keyfini çıkartabildiler. Bu satırları okuyup özlemiş olabilirsiniz. Ya da hiç gitmeyenler denemek isterler. Bir yaz tavsiyesi; Çeşme Ilıca’da hala yazlık Site sineması açık, buraya gidip nostaljik bir gece geçirebilirsiniz. Umutlu yaz ayları bizlerle olsun.