KARŞIYAKA TRAMVAYINI BEKLİYOR DAN..DAN!..

Atlı tramvaylar, annem ve anneannemden dinlediğim Karşıyaka hatıraları içerisinde yer almıştır. Veya çoğumuzun bildiği, sözlerini Kahraman Nizamoğlu’nun yazdığı, Aziz Özen’nin Palet Restoranda söylemeye başladığı şarkıyı hatırlarsınız; İzmir'i doyasıya seyredip mehtapla yıkanışını görmek Karşıyaka'dan olur ancak. Bir an için geçmişe dönüp Karşıyaka'yı hatırlayalım. Gıcırtılı tahta iskelesine buharlı körfez vapurlarından adım atışla başlardı tanışma. Cıvıl cıvıl bir meydan; sahilde yalıların, köşklerinden önünden geçen faytonlar, atlı tramvaylar... Değil günler aylar, geçiverdi yıllar / deniz banyoları, atlı tramvaylar / nerede yollar, eski sevdalılar / nice sular geçti, ne yapraklar düştü / değişmeyen göçtü, değişense coştu.
Evet, şarkının sözünde dendiği gibi değişen coştu, Karşıyaka’da çok değişti. Bazen bundan hoşnut oluyoruz, zaman zaman da geçmişi arıyoruz. Bu geçmişi aramamız aslında bu değişimin temposu içerisinde bir dinlenme, soluklanma yeri olsa gerek. Günümüze baktığımız zaman hangi kenti, hangi sektörü hangi firmayı alırsanız alın, değişimin temposuna ayak uyduranlar hayata devam ediyor. Bakın geçen ay koskoca 132 yıllık Kodak firması iflas bayrağını çekti. Hâlbuki ilk dijital fotoğraf makinesini bile o firma üretmişti. İnsanlar da, kentler de değişim içindedirler. Ama bu değişimin içinde soluklanmak isterler. Bu soluklanmalar anlık nostaljik yerler, hayatın temposunu düşüren mekanlar ile olur. Kendimizi kentin ağaçlık bir mekânına, deniz kenarında yürüyüş yoluna atarız. Belediyeler de böyle mekânlar için zemin yaratırlar. Son günlerde gündeme gelen Karşıyaka’ya tramvay projesi işte buna güzel bir örnek. Tıpkı Beyoğlu’nda, Kadıköy – Moda’da olduğu gibi.
Elbette Karşıyaka’mızda daha önceleri de tramvay vardı. Atlı tramvay 1906 yılında hizmete girmiş. Karşıyaka tramvayı İzmir Belediyesi tarafından, Göztepe tramvay müdürü Agop Harenç efendiye 480000 kuruşa yaptırılmış. Tramvay, merkez iskele olmak üzere üç hattan oluşmuş. Bu hatlardan birincisi şimdiki Kemalpaşa Caddesi üzerinden tren istasyonu ve Osman Paşa Camii duraklarına uğrayarak Soğukkuyu’ya, ikincisi Osmanzade üzerinden Papaz (Bostanlı) iskelesine, üçüncüsü ise bir süre sahilden, daha sonra tramvay caddesinden Alaybey’e ve Naldöken’e uzanmaktadır. Karşıyaka tramvayının toplam ray uzunluğu 5750 metreymiş. Dar hatlı olarak yapılmış ve bu nedenle tramvay arabalarının sık sık raydan çıkması sorun oluşturmuş. Karşıyaka tramvayını ilk yıllarda Belçikalılar çalıştırmış, vagonlar tek atla çekilmekteymiş. Seferler Hamidiye Vapur Şirketinin Karşıyaka, Osmanzade ve Alaybeyi iskelelerine geliş saatleri ile Karşıyaka’ya işleyen trenlerin hareket saatlerine göre çalışmaktaymış. 1908 yılı kayıtlarında Karşıyaka Tramvay hatlarında altı tanesi açık (yazlık), altı tanesi kapalı olmak üzere on iki tramvay arabası olup, yolcu ücreti 2 meteliktir (20 para). Ancak Osmanzade - Papaz köyü arası ücreti 1 metelik olarak belirlenmiş. Tramvayda 3 - 12 yaş arası çocuklar ile askerlerden yarım ücret alınmaktadır. Ancak yıllar geçer, Cumhuriyet döneminde kara ve demiryolu ulaşımının hızla gelişmesi ve hattın elektrikli hale getirilememesi nedeniyle Karşıyaka tramvayı gittikçe köhneleşmeye başladı. Bu arada hattın işletmesi 1923 yılında Karşıyaka Belediyesine geçer. 1930’ların başından itibaren çeşitli olumsuzluklardan hem yolcuların yakınmaları hem de İzmir basınında yoğun olarak yer almaya başlayan tramvay karşıtı yazılar artar. Sonunda İzmir Belediye Meclisi 1 Ekim 1939 tarihli toplantısında Karşıyaka tramvayının aşamalı olarak kaldırılmasını kararlaştırır. Hemen ardından da Soğukkuyu hattının rayları sökülür, cadde parke taşla döşenir ve Mareşal Voroşilof’un armağanı olarak İzmir Belediyesi’ne bağışlanan otobüs bu hatta çalışmaya başlar. 1940 yılına kadar hizmetine devam eden tramvay hattından 763172 yolcu taşınmıştır. Kaldırıldığı zaman dünyadaki son iki üç atlı tramvaydan biriydi. Bu gün Soğukkuyu’da ki TEK trafosunun bulunduğu yer atlı tramvayların deposu olup, hala demir kapısının olduğu yerde zamana meydan okuyan 100 yıllık tramvay raylarını görebilirsiniz.
Sevgili Yaşar Ürük’ün “Şu Bizim Karşıyaka” kitabında dediği gibi “Tango Dönemi’nin bir şarkı güzelliğindeki tramvayları zamanı gelir ve tarih olur. Hem beton blokların hem de insanların üst üste yığıldığı büyük yerleşim yerlerinin hızına ve kalabalığına ayak uyduramayan tramvay geçmişe karışıp gider. Kalsaydı, günümüz sürücülerinin kırmızı ışıkta bile beklemeye sabrı olmayan bir düzende binlerce aracın arasında ne yapacaktı?”. Haklı Yaşar ağabey, bu gün hangi araba tramvaya yol verecek bu trafik karmaşasında. Ama hat bugün belediyece korna çalınmayacak şekilde planlanıyor. Evet Karşıyaka’ya yeniden bir tramvay projesi son günlerde yine gündemde. Belediye Başkanı Sayın Cevat Durak bunu sık sık gündemde tutuyor. Umarım bu sefer uygulamaya geçer. Zira proje yeni değil. 1989 – 1994 yılları arası Karşıyaka Belediye Başkanlığı yapan Sayın Cihan Türsen döneminde de Karşıyaka sahiline ilk tramvay projesi gündeme gelmişti. O dönem Yalı Caddesi ve deniz tarafı rekreasyonu yapılırken Karşıyaka İskelesinden, Bostanlı’ya kadar giden yürüyüş yolu nostaljik tramvay hattına çevrilmek üzere planlanmıştı. Bu gün planlanan projede işte bu yol kullanılacak.
İzmir Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Ana Planı kapsamında, İzmir Merkez kent alanında trafik yoğun ana arterlerde toplu ulaşımı sağlayan belediye otobüslerinin trafiğe yüklediği ağırlığının yok edilmesi amacıyla yüksek kapasiteli, hava kirliliği yaratmayan çağdaş tramvay sistemlerinin geliştirilmesi öngörülmekte. İzmir Büyükşehir Belediyesi 5 farklı hatta işletmeyi planladığı modern tramvaylar, kent içi ulaşımda “keyifli bir alternatif” olması öngörülüyor. Bu hatlar, Alsancak- Fahrettin Altay arasında Konak Tramvayı, Bornova Merkez ile metro istasyonu arasında Bornova Tramvayı, Alaybey – Karşıyaka – Bostanlı - İzmir Doğal Yaşam Parkı arasında Karşıyaka Tramvayı, Buca’da yoğun tarihsel yapıların bulunduğu alanlarda Buca tramvayı ve son olarak Narlıdere ile İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü arasında taşımacılık yapacak Urla Tramvayı olarak planlandı. Tramvayların çalışacağı en önemli hat Alaybey-Karşıyaka-Bostanlı-Doğal Yaşam Parkı güzergâhı. Bu hat Karşıyaka sahilinde toplu ulaşım ihtiyacını karşılamasının yanı sıra kentin kuzey aksındaki rekreasyon kültür alanlarına erişimi kolaylaştıracak. Hatta bugün için belirlenen günlük yolcu kapasitesi 80 bin kişi. 2015 yılı için ön görülen günlük yolcu sayısı ise 160 bin kişi. Tabi en önemlisi projenin Karşıyaka’ya renkli ve nostaljik bir zenginlik katacak olması. Zira bu hattın çeşitli noktalarında oluşacak dinlenme ve kültür merkezleri değişen ve gelişen kent temposunda nefes alınacak, dinlenilecek mekânlar yaratacak. Artık nostaljik tramvay hikayeleri dinlemek yerine Karşıyakalı “tramvay geliyor, dan …dan…” seslerini duymak istiyor. Son olarak merhum Çelik Gülersoy’un şiirini biraz değiştirerek paylaşıyorum; “Tramvaylar geçerdi, yeşil ve kırmızı / Dar ve tenhâ sokaklarından. / İnsanlar iner-binerdi, telâşsız, / Gri boyalı, saçaklı, soluk, / Alaybey, Bostanlı duraklarından”.

Yorumlar

ozgrkdn dedi ki…
Yıllardır benim de en çok özlem duyduklarımın başında gelir tramvay;ama malesef Krşyk her gelen yönetimde daha bir yaşanmaz hale sokuluyor; adeta güzellikleri yok etme yarışı var.Annemin denize girdiği,Atilla İlhan'la aynı vapurda işe gittiği,şortlu kızların sahilde bisiklete bindiği,yasemin hanımeli kokulu,baharda tren yolunun papatya dolduğu Krşyk özlemi var.Ben 5.kuşak Krşyk.lıyım;büyüklerimden dinlediklerimle daha da bir içim acıyor....

Popüler Yayınlar