KARŞIYAKA'NIN SIRTINI DAYADIĞI YAMANLAR DAĞI

Karşıyaka’mızın kuzeyinde yükselen Yamanlar dağına bu güne kadar gitmeyeniniz var mı bilmiyorum. İlk 1972 yılında sanatoryum olarak kullanılan alana annemin öğretmen arkadaşları ile piknik yapmak üzere çıkmıştık. O gün yürüyerek o günlerde NATO/ABD’nin dinleme tesisi olan yere yürüyüş yapmıştık.  Daha sonra birkaç kez daha aynı yere çıktık. Sonraları Karagöl’e yine piknik için gittik. Karşıyaka’mıza bu kadar yakın yaklaşık 26 km lik rotada güzel molalar verip piknik yapılacak yerleri olan bir dağ. Yürüyüş seviyorsanız farklı rotalar ile zirve yapabilir, küçük şelalelerden geçebilirsiniz. Tantalos kayasından Karşıyaka’yı seyredebilirsiniz.

1076 metrelik Yamanlar doğal güzelliği yanı sıra meşhur “Yamanlar Domatesi”ni hatırlayanınız olacaktır. Karşıyaka’nın eski Pazar yerinde itfaiyenin yan duvarının oraya gelen Yamanlar köylülerince ağustostan itibaren satılırdı. Büyük dikdörtgen derin ahşap kasalarda gelir sabahın erken saatlerinde tükenirdi. Babamla sabahın erken saatlerinde kahvaltıdan önce gider domateslerimizi alırdık. 

Bir de benim yetişemediğim Karşıyakalıların evlerindeki çeşmelerden akan yamanlar suyu vardır. Malum eski Karşıyakalılar Yamanlar suyundan içmeyeni Karşıyakalı saymaz. İzmir Belediyesi 1932 yılında birincilik ödülü 4000 TL olan Karşıyaka’ya Yamanlar suyunun getirilmesi için bir proje yarışması açtı. Birinciliği “Pont a Mousson” firması kazandı.  Günde 25.000 kişinin günlük 45 litre su ihtiyacını görecek şekilde hazırlanmıştı. Projeyi 154.000 TL’ye İbrahim Galip, Mehmet Galip ve Erzurumlu Nafiz beylerin şirketi 14 ayda tamamlamak üzere aldılar. Şubat 1934’de başlayan proje çerçevesinde Karatepe kaynakları Lük Pınar, Soğuk ve Dalgınpınar kaynakları ile birleştirilerek Değirmendağı’ndaki ana depoya aktarıldı. Açılışı Başbakan İsmet paşa tarafından Karşıyaka Çocuk Yuvasında yapıldı. Akşamında bir garden parti verildi. Ekim 1934 yılından itibaren abonelik alınmaya başlandı.  1 Temmuz 1935 tarihinden itibaren abonelerin evlerinden su akmaya başladı.  Ancak bu kaynaklar kısa sürede Karşıyakalının ihtiyacına yetmez oldu. 1945 yılında Yamanlarda 40 farklı kaynaktan Karşıyaka’ya su getiriliyor ve hala yetmiyordu. Neticede Karşıyaka’ya 1947 yılından itibaren Halkapınar suyu gelmeye başladı.

Yamanlar Dağına çıkacak olursanız Karagöl’ün bulunduğu alanda günlük piknik yapabileceğiniz veya restoran hizmetinden da yararlanacağınız bir tesis vardır. Burada ayrıca kalabileceğiniz bungalov veya çadırda kiralayabiliyorsunuz. Diğer yandan Karşıyaka Belediyesi NATO tesislerinin bulunduğu yere bir gençlik merkezi kazandırıyor. Bir diğer yer ise 1980 yılına kadar sanatoryum olarak kullanılan alanı da Karşıyaka Belediyesi önce beş, yenileme yapıldığı takdirde 25 yıllığına kiraladı. Burayı da sporcu sağlık merkezi yapılıyor. Aslında bu yer 10 Haziran 1932 yılında açılmış. Her yıl Haziran ayından Eylül ayına kadar Karşıyakalılara hizmet veriyormuş. Yamanlar Kampı olarak anılan yer sağlık kampı olarak anılmaktaydı. 1941 yılında karyolalı çadırların günlüğü 175 kuruş, barakalar ise 225 kuruştu. Ayrıca ilerleyen yıllarda Verem Savaş derneği tarafından yaptırılan 16ev büyüklüklerine göre 300 ila 500 lira arasından kiraya verilmekteydi.  Tesiste yemek salonu, gazino, yüzme havuzu, voleybol sahası ve tenis kortu tesiste bulunmaktaydı. 1950 yılında sanatoryum binası yapıldı. 

Yamanlar Dağı büyük ölçüde volkanik kayalardan oluşur. Çıkarken yolun bir bölümünden Manisa’yı görebilirsiniz.  Doğusunda yer alan Spil Dağı'ndan yüksekliği 700 m olan Sabuncubeli geçidi ile ayrılır. Zirvesine yakın bir düzlük alanda Karagöl krater gölü yer almaktadır. Karagöl mitolojide Tantalos ve efsanesi ile ilişkilendirilir ve bazı arkeolojik bulgular bu ilişkiyi doğrular ve tarihsel bir içerik kazandırır şekildedir. Eski İzmir'in tarihini ve kültürünü araştıranlarca ilk ele alınan Frigya Kralı olduğu iddia edilen Tantalos ile ismi etrafındaki söylencelerdir. M.Ö. 600 yıllarında yaşadığı ileri sürülen Tantalos mitolojiye göre Baştanrı Zeus ile bir insan dilber Plutonun çocuğu idi. Söylencelere göre İzmirli olan Kral Tantalos, Symnrna'dan Magnesia' ya (Manisa) doğru uzanan Spilios dağında Frigya halkı ile birlikte yaşar ve Batı Anadolu' ya yayılmış devletini yönetirdi. Tanrıların sofrasına oturabilen tek insandı. Tantalos ne yazık ki Olimpos Tanrılarının hışmına uğradı. Anadolu Tanrıçası Kibele'ye inandığı için Hellen Tanrılarını küçük gören ve onların kudretlerini sınamaya kalkan Tantalosa verilen ceza, dünyanın her köşesinde Tantalos İşkencesi olarak anıldı. Zeus onu yer altı ülkesinde ebedi açlık ve susuzluğa mahkûm etti. Mitolojiye göre Tantalos Spilos Dağının bir yarığından atılarak Hadese gönderildi. Bu yarık daha sonra göl haline gelerek "Tantalos gölü" diye isimlendirildi.  

 Yamanlar Zirve

"Yamanlar" sözcüğünün kökeninin Türkçe "yaman" sıfatından türemediği, eski çağlara dayanan özgün bir Anadolu ismi olduğu tarihi kaynakların ışığında kesinlik kazanmış gibidir. Fransız, İngiliz bazı kaynaklar ile Bilge Umar hocamızın Karşıyaka adının kökeni makalesinde yamanlar isminin kökenini şöyle anlatır. 13. yüzyılda Nymphaion'da (Nif, günümüzde Kemalpaşa) bir sarayı da bulunan Bizans İmparatoru III. Yannis Vatatzes tarafından inşa ettirilmiş ve toprakları bölgede geniş bir alana yayılmış Lembos Manastırı'na (Lembos ismi yakındaki Nif Dağı'nın antik çağlarda başka pek çok dağ ile paylaştığı "Olimpos" kökünden gelmektedir.) bağlı "Amanariotissa", başka bir deyişle Amanara'lı Meryem Ana Manastırı kayıtlara geçmiştir. Aynı 13. yüzyıla bir başka Bizans belgesi dağ yamaçlarında kurulmuş "Genikon" veya "Jenikou" köyünün hukuki statüsünü konu etmekte ve köy sakinlerinin kendilerine ait bölgede bulunan Amanariotissa Manastırı'nı Lembos büyük manastırına bağışladıklarını yazmaktadır.  Nitekim İzmir Körfezi'nin kuzeydoğu ucunda hala "Manastır" ve "Manastırköy" adlarını taşıyan iki yer bulunmaktadır. Öte yandan, Amanariotissa sözcüğünün kökünü oluşturan Amanara Yunanca olmadığı cihetle, yapısının senkop olayı ile aradaki sesli harfin zaman içinde düşmesi sonucu, Luvi dili'nde "büyük" anlamına gelen "ura" sıfatının Amana özel isminin bileşmesi ile oluşturulduğu şeklinde izah edilmiştir.

 Sancaklı Köyü

Bu gün Yamanlar dağının eteklerinde Sancaklı köyüne bir kilometre mesafede altın çıkartılmak isteniyor. Hukuksal bir mücadele var ama ne olup bitiyor, biz Karşıyakalılar ne kadar ilgileniyoruz bilinmez. Raporlara göre 2600 kg altın varmış.

Sırtımızı yeşil Yamanlar dağına vermiş Karşıyakamız için yılın her mevsimi ayrı güzelliklerde olan Yamanlar’ı unutmayalım.