Karşıyaka'nın Kuşları

(Karşıyaka Life dergisi Kasım 2016 sayısında yayınlanmıştır)

 

Sonbahar geldi, yaz mevsiminden sonra kimimizi sevindirir, kimimizin içini hüzün kaplar. Tiril tiril kıyafetleri, renkli sandaletleri, terlikleri dolaplara kaldırıp kazakları, yağmurlukları, botları çıkarıyoruz. Foça, Urla, Seferihisar, Bodrum, Çeşme sahil kenarlarına veda edip şehrimizde daha çokça vakit geçirmeye başlıyoruz. Okullar açılıyor, trafik yoğunlaşıyor. Hava erkenden kararırken “e akşam oldu bugün de ömürden bir gün daha bitti” moduna girmemek lazım. İşte böyle durum ve duygu içerisinde “şükür Karşıyaka’da yaşıyoruz” diyoruz. Akşamı ayrı güzel, sabahı ayrı. Karşıyakamız sahilinin keyfini çıkarmanın tam zamanı. Sahilimizde yürüyüş yaparak sağlık kazanırken bize eşlik eden karabataklar, martılar, pelikanlar, filamingolar. Yada vapurla Karşıyakamıza gelirken bizi takip eden kuşlarla gevreğimizi paylaşmak.  Her zaman deniz kenarında bizlerle beraberler.

Tabi bu güzel kuşlarla Karşıyaka’yı paylaşmamızın en önemli faktörü çok yakınımızdaki Sasalı Kuş Cenneti. Eski Gediz deltası içinde yer alan bu sulakalanın sınırları kuzeyde Menemen’e, kuzeybatıda Foça tepelerine, doğuda da Mavişehir’e ulaşmakta. Sevgili hocamız Prof. Dr. Mehmet Sıkı bu sulakalanda bu güne kadar 289 farklı kuş türü tespit etmiş. Bu kuş türlerine ve fotoğraflarına İzmir Kuş Cenneti web sayfasından ulaşabilirsiniz. Bu kuşların 29’u dünya çapında önemli. Diğer yandan bu sayı Türkiye’de bir sulakalanda ulaşılan en yüksek kuş sayısı. Bu özel yere ömrünü adayan Mehmet Sıkı hocamıza bu satırlardan bir kez daha teşekkürlerimi sunuyorum. 

Bir sabah balıkçı barınağında kahvaltınızı yaparken, veya akşamüzeri ekmek arası balığınıza eşlik eden, Karşıyaka Belediyesinin bir ara tartışmalı maskotu tepeli pelikanları (Pelecanus crispus) pek önemsemeyebilirsiniz veya gagası ve bacakları pembe filamingoları (Phoenicopterus roseus). Ama bu kuş türlerini, Dünya ve Avrupa ölçeğinde nesillerinin tehlike altında olduğunu bilerek beslediğimizin farkındayız? Yine çok bilinmeyen Sibirya kazı ve küçük kerkenez’de aynı şekilde. Şöyle bir sayı vereyim. Dünyada bir alanın Özel Kuş Alanı olabilmesi için en az 30 bireyin yani kuşun kışlaması gerekiyor. Tepeli pelikanlar için bu sayı Karşıyakamız’da yaklaşık 80–100 birey arası, yıllara göre değişmekte. Hepimiz bu tepeli pelikan ve filamingolara iyi bakalım. Zira bilim insanlarına göre nesli azalan kuş metropollere gelmez, görülmez. Ama bu tepeli pelikanlar ve filamingolar da Karşıyaka’dan vaz geçemiyor.

Mehmet hoca ve ekibi 2010 – 2012 yılları arası Mavişehir Bostanlı iskelesi arasında yaptıkları bir taramada 63 kuş türü tespit etmişler. Zenginliğimizin, ne kadar büyük olduğumuzun farkında bile değiliz galiba. Bunların 37’si su kuşu, 25’i ötücü,1 tanesi yırtıcı türlerdenmiş. 11’i yaz, 24’ü kış göçmeni, 27’si yerli, 1 tanesi de geçici kuşmuş.  Yerli kuşlarımız hepimizin bildiği karabatak, balıkçıl türleri, filamingo, suna, yeşilbaş, kerkenez, poyraz kuşu, kılıçgaga, akça çılıbıt, tepeli pelikan, sakarmeke, karga türleri, güvercin, kumru, baştankara, saksağan, serçe, karatavuk ve benzerleri. Pek dikkatli bakmadığımız martı türlerinin bazıları yaz ve kış göçmeni. Ak pelikan, sığırcık, ispinoz, yalıçapkını’da öyle.

Gelelim eksiğimize; bu kadar önemli olan bu kuşların ne biz Karşıyaka’da yaşayanlar farkındayız, ne de belediyemiz yeterli önemi veriyor. Evet Karşıyaka Belediyesinin Mehmet Sıkı, Ortaç Onmuş ve Orhan Gül hocalara hazırlattığı “Karşıyaka Kuşları” diye bir yayını var. Ancak yetersiz. Kütüphane raflarında kalmış. Buna karşın; sahil boyunca bu kuş türleri ile ilgili bilgilendirici görsel panolar oluştursa. Kuş gözlem kuleleri yapıp, meraklısı için kuş gözlem ve fotoğraf turlarını destekleyerek “ekoturizm”i destekleyebilir. Zira Amerika'da 60 milyonu aşkın kuş gözlemcisi var. İngiltere'de ise 2 milyon aile kuş gözlemciliği yapıyor. Kurivaziyer turizminde azalma yaşanırken şehrin önde gelenleri bu filamingo ve tepeli pelikanların varlığından ne kadar haberdar, sorgulamak gerekir. Turizmi Alsancak, Kemeraltı, Agora ve Kadifekale’ye sıkıştırırsanız, bu azalmanın zaten yaşanacağı bir gerçektir. İşi bir de rakamsal verelim ve yazımızı noktalayalım. National Geographic tarafından da "yükselen kaşif" ilan edilen kuş bilimci Doç. Dr. Çağan H. Şekercioğlu’nun, "Kuş gözlemciliğinin insanlar ve kuşlar için önemi" başlıklı makalesine göre, Amerika'da 800 bin kişi kuş gözlemciliği üzerine iş sahibi ve sektör 23 milyar doların üzerine bir büyüklüğe sahip. Doç. Dr. Şekercioğlu'nun verilerine göre iyi bir eğitime sahip kuş gözlemcisi yılda 50 bin doların üzerinde kazanıyor. 300 bin profesyonel gözlemcinin yüzde 49'u yurtdışı seyahati yapıyor. Dünyada kuş gözlem turizmi yapan şirket sayısı ise 127'ye ulaşırken, en büyük 6'sının verilerine göre de bir kuş gözlemcisi bu seyahatlerde ortalama 4 bin dolardan fazla harcıyor. Şimdi çıkarın hesap makinalarını…